Almennar fréttir - 29.01.2025

Vinnustaður án aðgreiningar

Ísland hefur breyst og verður aldrei það sama. Frá aldamótum hefur hlutfall af aðfluttum einstaklingum á vinnumarkaði farið hratt vaxandi. Með uppgangi ferðamanna- og byggingariðnaðarins ásamt fjölgun samfélagsins leikur starfsfólk með erlendan bakgrunn ómissandi þátt í atvinnulífinu og samfélaginu. Á meðan að margir hafa aðlagast samfélaginu og gerst nýir Íslendingar sem læra tungumál og siði þá er ekki hægt að segja að samfélagið hafi aðlagast þeim.

Hingað kemur ungt fólk sem er menntað og uppalið, en skilaboðin sem þau fá frá atvinnulífinu við komu er að þau þurfi ekki að læra íslensku heldur geti það framfleytt sér á ensku. Árum síðar, þegar fólk hefur ákveðið að setjast að og jafnvel stofna fjölskyldu, breytast skilaboðin í skammir fyrir að hafa ekki lært reiprennandi íslensku samhliða því að vinna meira en innfæddir fyrir lægri laun.

Þetta eru einstaklingar sem borga samviskusamlega skatta af launum sínum, sem er með meiri atvinnuþátttöku en innfæddir, og hefur það eitt að ósk að fá að taka virkan þátt í samfélaginu. Þess í stað mætir það ýmsum hindrunum, hvort sem það sé frá stofnunum sem veita mikilvægar upplýsingar aðeins á íslensku, frændhygli sem heldur utanaðkomandi frá stöðuhækkunum, eða með óskrifuðum reglum sem aðeins innfæddir vita og deila sín á milli.

Þessi hópur fer sístækkandi, en hann nemur núna tæplega 20 prósentum þjóðar samkvæmt Þjóðskrá Íslands, eða um það bil einn af hverjum fjórum á vinnumarkaði.

Stéttarfélög hafa ekki verið á undan kúrfunni í þessum málum frekar en aðrir; fyrir 18 árum var það fréttaefni að félagsmönnum VR með erlent ríkisfang hefði fjölgað um þriðjung á einu ári og væru þá orðnir 650 talsins. Árið 2021 voru ellefu prósent af félagsmönnum VR með erlent ríkisfang, tala sem varð 17 prósent í fyrra.

Þetta er sá hópur sem vex hraðast í félagatali okkar, en þrátt fyrir smæð sína voru 38 prósent af öllum málum hjá kjaramálasviði stéttarfélagsins utan atvinnuleyfa tengd slíkum félagsmönnum. Því er rúmlega tvöfalt líklegra að erlendur félagsmaður þurfi að leita sér aðstoðar en innfæddur félagsmaður.

Þetta er þróun sem við í stjórn VR tökum alvarlega, og því var ákveðið árið 2023 af jafnréttis- og mannréttindanefnd að kortleggja vandann og bregðast við honum, því við viljum stuðla að vinnustöðum án aðgreiningar.

Strax var settur meiri þungi í að auka aðgengi erlends félagsfólks að upplýsingum, bæði á vef og útgefnu efni. Aðalsíða VR er spegluð þannig að allar fréttir birtast bæði á íslensku og ensku, og allar mikilvægustu fréttirnar eins og um framboð og kosningar til stjórnar eru líka á pólsku. Einnig var farið yfir fræðsluefni sem vinnustaðaeftirlitið tekur með sér og það endurnýjað og betrumbætt á fleiri tungumálum.

Fyrir liggja rannsóknir frá bæði Alþýðusambandi Íslands og Vörðu - rannsóknastofnun vinnumarkaðarins sem sýna að það er oftar brotið á erlendu starfsfólki en innfæddu, að slíkt starfsfólk fær greitt lægra kaup fyrir vinnu sína og að það á erfiðara með að ná endum saman. Í könnun Vörðu kom fram að 56% af erlendu vinnuafli segir að það hafi verið brotið á því á vinnumarkaði, niðurstaða sem rímar vel við innri könnun sem var framkvæmd hjá VR þar sem við könnuðum stöðu erlenda félagsfólks okkar, viðhorf þeirra og þekkingu á réttindum sínum.

Það voru þessar niðurstöður sem hvöttu nefndina til dáða, en eftir marga fundi með ýmsum sérfræðingum innan og utan verkalýðshreyfingarinnar var ákveðið að hafa samband við Hvíta húsið til að ráðast í auglýsingaherferð til að standa með þessum sívaxandi hópi okkar. Við getum ekki breytt samfélaginu öllu en við viljum þó leggja hönd á plóg til að minnka þröskulda. Við viljum auka aðgengi að upplýsingum. Við viljum valdefla félagsfólk okkar til þess að aðstoða samstarfsfólkið sitt sem er taka sín fyrstu skref hér á landi eða að fikra sig í gegnum flókin kerfi. Við viljum upphefja jákvæða viðmótið sem fyrirfinnst á fjölmörgum vinnustöðum landsins.

Ísland hefur breyst og verður aldrei það sama. Fortíðarþrá eða óskhyggja munu ekki breyta landinu í þá þjóð sem var uppi fyrir aldamót. Sem betur fer, því í dag erum við rík af fólki sem vill tilheyra samfélagi okkar og skjóta hér niður rótum. Með samstöðu og hugarfarsbreytingu getum við skapað betri framtíð þar sem öll fá að vaxa og dafna í samfélaginu okkar og auðga það.

Gabríel Benjamin, formaður jafnréttis- og mannréttindanefndar VR.