Almennar fréttir - 01.05.2022

Baráttan heldur áfram

Alþjóðlegur baráttudagur verkalýðshreyfingarinnar er ekki bara vettvangur til að sýna samstöðu og minna á samtakamátt hreyfingarinnar, minnast þeirra sem ruddu brautina og sýna þeim stuðning sem hafa umboð til að ryðja hana áfram. Dagurinn er einnig áminn­ing um stöðu okkar í sam­fé­lag­inu. Sumir hafa það gott, aðrir hafa fengið gul spjöld en yfir mörgum hangir rauða spjaldið ef þeir standa illa félags­lega og/eða fjár­hags­lega. Við erum ríkt sam­fé­lag, ekki bara af ver­ald­legum gæðum og auð­lind­um, heldur líka af sam­kennd og náunga­kær­leik. 

En eitt­hvað höfum við villst af leið. 

Það er stöðugt verið að reka fleyg á milli stétta, fleyg á milli tekju­hópa, fleyg á milli mennt­aðra og ómennt­aðra, fleyg á milli full­frískra og veikra. Sam­kenndin er ekki eins og hún var og við tölum minna saman um það sem skiptir máli. Okkur varðar minna um þá sem eru í verri stöðu eða minna mega sín, nema á tylli­dögum þegar við kaupum arm­band, nælu, gloss, álf eða neyð­ar­kall.

Sam­viska í dag kostar 2.500 kall á mán­uði hjá UNICEF og stað­fest­ingu af her­leg­heit­unum á sam­fé­lags­miðl­u­m. 

Við lifum í yfir­borðs­kenndri ver­öld sam­fé­lags­miðla, og tökum þátt í yfir­borðs­kenndum leik. Við erum mötuð frá morgni til kvölds og þegar koma upp alvarleg spillingarmál keppast sérhagsmunamiðlar við að halda athygli okkar við annað í bland við að fullvissa okkur um að svart sé hvítt og upp sé niður.  

Það sorglega er að það virkar. Það er búið að reikna þetta allt saman út og við eigum ekki möguleika á að berjast gegn því. Vit­andi vel að við erum ekki nema einum launa­seðli frá því að geta staðið skil á skuld­bind­ingum okk­ar, eða alvar­legum veik­indum frá algjöru tekju­hrun­i tökum við þátt í þessari sundrung meðvitað og ómeðvitað. Við skiptum okkur í fylkingar og lið eftir nákvæmri uppskrift þeirra sem vilja sundra samstöðu heildarinnar, rjúfa samstöðu sem sérhagsmunaöflin hræðast mest.

Það voru sannarlega ekki menntastéttirnar eða hátekjuhóparnir sem börðu í gegn, með verkföllum og samtakamætti, veikindaréttinn, atvinnuleysisbæturnar eða orlofið. En þetta eru réttindi sem allir njóta góðs af í dag.

Við njótum öll góðs af baráttu allra stétta. Ef einhver fær meira er farvegur og fordæmi fyrir hina að biðja um það sama.

Þó við höfum það gott í dag er það engin trygging fyrir því að það verði alltaf þannig og að börnin okkar og afkomendur þeirra muni njóta sömu tækifæra og við.

Við erum ekki einungis að berjast fyrir betri kjörum allra stétta heldur fyrir mikilvægum samfélagsbreytingum sem gagnast komandi kynslóðum.

Við búum vel að þeim réttindum sem aðrir fórnuðu miklu við að ná og það erum við sem mótum það samfélag sem við viljum að aðrir taki við af okkur. En til þess þurfum við að vakna. Við þurfum að horfa inn­á­við og taka afstöðu. Afstöðu gegn græðgi og sér­hags­muna­gæslu. Afstöðu gegn afvega­leið­ingu umræð­unnar og lyg­un­um. Afstöðu gegn því nið­ur­broti á gild­unum sem okkur voru kennd. Við þurfum að safn­ast saman og standa sam­an.

Við þurfum að hugsa um okkar veik­ustu bræður og systur og setja það sem við­mið um hvernig við stöndum okkur sem heild en ekki hversu marga milljarðamæringa við eigum á lista Forbes yfir ríkasta fólk í heimi.

Við þurfum að svara þeirri spurningu hver verður sú arf­leið, sem við viljum sjá sam­fé­lagið okkar þró­ast í átt að og börnin okkar og afkom­endur vitna til, þegar okkar verður minnst?

Fjár­mála­ráð­herra var verð­laun­aður fyrir við­skipti síðasta árs­ með því að selja 35% hlut Rík­is­ins í Íslands­banka á und­ir­verði sem færði fjársterku fólki og fjár­festum tugi millj­arða króna af verðmætum þjóðarinnar á silf­ur­fati, á nokkrum vik­um. Sér­stök verð­laun voru svo veitt við­skipta­manni árs­ins fyrir að selja Mílu, eina mik­il­væg­ustu fjar­skipta­inn­viði þjóð­ar­innar úr landi, og senda um leið óútfyllta kröfu á neyt­end­ur framtíðarinnar, á meðan arð­greiðslum við­skipt­anna verður ráð­stafað á blóð­ugar hendur nafn­tog­aðra útrás­ar­vík­inga og lær­linga þeirra. 

Banka­stjóri Arion banka var á sama tíma verð­laun­aður fyrir sögu­legan hagnað á tímum kreppu­á­stands hjá þjóð­inni. Í umsögn er honum sér­stak­lega hrósað fyrir háar arð­greiðslur og upp­kaup á eigin bréfum bank­ans.

Allt síðasta ár hefur einkennst af end­ur­komu þekktra útrás­ar­dólga úr banka­hrun­inu sem kepp­ast við að hreinsa út verð­mæti úr fyr­ir­tækjum sem þeir hafa kom­ist yfir, þó þeir séu jafnvel með lítinn eignarhlut því mörg þessara fyr­ir­tækja eru að mestu í eigu almenn­ings í gegnum líf­eyr­is­sjóð­ina sem sitja óvirkir á hliðarlínunni og athugasemdalaust bíða eftir að sitja uppi með tómar skeljar og ára­tuga skuld­bind­ing­ar. Gróðinn endar svo í höndum fárra og finnur sér leiðir í sömu skattaskjólin og gróðinn úr útrásarsukkinu er geymdur.

Kunn­ug­legar aðferðir hér á ferð.

Atvinnu­leysi náði hámarki á síðasta ári sem og hækkun hluta­bréfa, hagn­aður fjár­mála­fyr­ir­tækja og afkoma flestra skráðra félaga í Kaup­höll Íslands. Arð­greiðslur og upp­kaup eigin bréfa fyrirtækja stefna í að verða um og yfir 200 milljarðar á þessu ári. Á sama tíma mælist verðbólga yfir 7% og hefur ekki verið hærri í áratug. Ástæðurnar þekkja flestir. Ástæður sem rekja má til afleiðinga Covid faraldursins, stríðsátaka og einni alvar­leg­ustu hús­næð­iskreppu síð­ustu ára­tuga. Húsnæðiskreppu þar sem leiga á tveggja her­bergja íbúð á höf­uð­borg­ar­svæð­inu kostar meira heldur en útborg­aður elli­líf­eyr­ir.

Heil­brigð­is­kerfið er fyrir löngu að þrotum komið og for­sæt­is­ráð­herra talar um grænar fjár­fest­ing­ar á meðan fjármálaráðherra heldur áfram að deila út takmörkuðum gæðum til útvaldra fjárfesta á kostnað þjóðarinnar.

Rík­is­stjórn­in, Seðla­bank­inn og tals­menn sér­hags­muna eru síðan sam­mála um að kjara­samn­ings­bundnar launa­hækk­anir og samningaviðræðurnar í haust séu helsta ógnin við stöð­ug­leika.  

Talsfólk fjármálafyrirtækja krefur Seðlabankann um viðbrögð. Og talar nú hvert ofan í annað um nauðsyn þess að stíga fast niður og hækka vexti. Sem aftur gerir lítið annað en að gera stöðu einstaklinga og fyrirtækja enn verri en orðið er. Því það veit allt rökhugsandi fólk að vaxtahækkanir á Íslandi leysa hvorki húsnæðisvandann eða lækka heimsmarkaðsverð á hrávöru, en fitar þurfandi fjármálakerfið enn frekar en orðið er.

Það blasir þó við hið augljósa. Að þrýstingur á erlendar hækkanir og hrávöruverð mun að einhverju leyti ganga til baka eða í það minnsta ná ákveðnu jafnvægi hvort sem Seðlabankinn hækkar vexti eða ekki. Það blasir líka við að Seðlabankinn og fjármálakerfið munu berja sér á brjóst fyrir árangurinn þegar verðbólguþrýstingur minnkar.

En hver ber ábyrgðina á þessari stöðu?

Við getum ekki varpað ábyrgðinni á stjórnmálin eða sérhagsmunaöflin vegna heimsfaraldurs eða stríðsátaka. En við getum svo sannarlega varpað ábyrgðinni á stjórnvöld vegna stöðunnar á húsnæðismarkaði sem hefur öllum verið ljóst að stefndi í síðustu árin og hefur verið langáhrifamesti liðurinn í vísitölunni til hækkunar. Og við getum líka varpað ábyrgðinni á Seðlabankann sem greip alltof seint inn í þegar áhlaup var gert á húsnæðismarkaðinn vegna aukinnar kaupgetu eftir samfellt vaxtalækkunarferli.

Stjórnvöld og Seðlabankinn bera alla ábyrgð á því sem hægt hefði verið að koma í veg fyrir hefði forgangsröðun þeirra verið um almannahagsmuni en ekki sérhagsmuni.

Framundan eru erfiðir tímar. Tímar sem munu einkennast af miklum verðlags- og kostnaðarhækkunum. Á meðan hrannast spillingarmálin upp í kringum kringum vítavert aðgerðarleysi og taumlausa meðvirkni.

Kæru félagar.

Nú reynir á samtakamátt heildarinnar. Við erum ekkert og komumst ekkert áfram án stuðnings okkar félaga. Ábyrgð okkar sem erum í forystu er mikil í þeim efnum. Samningsstaðan okkar í haust mun endurspegla það hvort okkur takist að komast sameinuð út úr þeim miklu átökum sem átt hafa sér stað innan verkalýðshreyfingarinnar.

Ég kalla eftir samheldni og samstöðu innan okkar raða. Samstöðu stétta á milli svo við getum bæði varið þann mikla árangur sem við höfum náð og gert enn betur. Forverum okkar tókst það og okkur tókst það fyrir síðustu kjarasamninga og ég er viss um að okkur takist það fyrir haustið. Okkur ber skylda til þess.

Við getum ekki litið framhjá innbyrðis deilum hreyfingarinnar og verðum að horfast í augu við þá stöðu og finna lausnir. En þessi átök þurfa ekki að vera veikleikamerki. Þau endurspegla miklu frekar þá ástríðu og þann kraft sem í okkur býr.

Ef okkur tekst að beisla hann í sömu átt og með stuðningi fólksins sem við erum í umboði fyrir erum við óstöðvandi afl til réttlátra breytinga, samfélaginu og framtíðinni til heilla.

Til hamingju með alþjóðlegan baráttudag verkalýðsins!

Ragnar Þór Ingólfsson,
formaður VR.