Samkvæmt samkomulagi aðila vinnumarkaðarins er atvinnurekanda skylt að ganga frá ráðningu starfsmanns skriflega ef hann er ráðinn til lengri tíma en eins mánaðar. En í raun hefur ráðningarsamningur verið stofnaður þegar búið er að samþykkja tilboð um starf.
Kjaratengd réttindi sem fylgja ráðningu, s.s. uppsagnarréttur, veikindaréttur o.þ.h., koma þó ekki til fyrr en starfsmaðurinn hefur störf.
Hvað er ráðningarsamningur?
Ráðningarsamningur er samningur milli einstaklings (starfsmanns) og fyrirtækis (atvinnurekanda) um samskipti þeirra, réttindi og skyldur. Starfmaðurinn skuldbindur sig til að vinna fyrir atvinnurekandann gegn greiðslu.
Sé starfsmaður ráðinn til lengri tíma en eins mánaðar og að meðaltali lengur en 8 klst. á viku, skal eigi síðar en tveim mánuðum eftir að starf hefst gerður skriflegur ráðningarsamningur eða ráðning staðfest skriflega. Láti starfsmaður af störfum áður en tveggja mánaða frestinum lýkur, án þess að skriflegur ráðningarsamningur hafi verið gerður eða ráðning staðfest skriflega, skal slík staðfesting látin í té við starfslok.
Breytingar á ráðningarkjörum
Breytingar á ráðningarkjörum umfram það sem leiðir af lögum eða kjarasamningum skal staðfesta með sama hætti [sbr. 1.11.2] eigi síðar en mánuði eftir að þær koma til framkvæmda.
Tímabundnir og ótímabundnir ráðningarsamningar
Ráðningarsamningar geta verið annaðhvort tímabundnir eða ótímabundnir. Sé ekki sérstaklega tekið fram að ráðningarsamningur sé tímabundinn, er hann ótímabundinn. Sé samningur tímabundinn skal tilgreina gildistíma hans, þ.e. frá hvaða tíma og til hvaða tíma hann gildir. Tímabundinn samningur getur einnig verið bundinn ákveðnu verkefni, t.d. afleysing í fæðingarorlofi hjá tilteknum aðila o.s.frv.
Tímabundnir ráðningarsamningar eru öðruvísi en ótímabundnir að því leyti að aðilar þurfa ekki að segja slíkum samningum upp, það er fyrirfram búið að ákveða hvenær starfslokin verða með gildistíma samningsins. Samningnum einfaldlega lýkur á ákveðinni dagsetningu eða við lok einhvers ákveðins verkefnis. Við það tímamark falla niður réttaráhrif ráðningar.
Meðan á tímabundnum ráðningarsamningi stendur njóta starfsmenn allra almennra réttinda, s.s. veikindaréttar, orlofsréttar o.s.frv., í samræmi við ákvæði kjarasamninga.
Störf erlendis og ráðningarsamningur
Sé starfsmanni falið að starfa í öðru landi í einn mánuð eða lengur skal hann fá skriflega staðfestingu ráðningar fyrir brottför. Auk almennra upplýsinga, eins og greint er frá hér að ofan, skal eftirfarandi koma fram:
- Áætlaður starfstími erlendis
- Í hvaða gjaldmiðli laun eru greidd
- Uppbætur eða hlunnindi sem tengjast starfi erlendis
- Eftir atvikum skilyrði þess að starfsmaður geti snúið aftur til heimalandsins.
Samkeppnisákvæði í ráðningarsamningi
Ákvæði í ráðningarsamningum sem banna starfsmönnum að ráða sig til starfa hjá samkeppnisaðilum vinnuveitenda eru óskuldbindandi séu þau víðtækari en nauðsynlegt er til að varna samkeppni eða skerða með ósanngjörnum hætti atvinnufrelsi starfsmannsins. ;Hvort svo er verður að meta í hverju einstöku tilviki að teknu tilliti til allra atvika. Samkeppnisákvæði mega því ekki vera of almennt orðuð.
Við mat á því hversu samkeppnisákvæði í ráðningarsamningi má vera víðtækt, einkum hvað varðar gildissvið og tímamörk, þarf að horfa til eftirfarandi þátta:
- Hvers konar starfi viðkomandi starfsmaður gegnir, t.d. hvort hann er lykilstarfsmaður, er í beinu sambandi við viðskiptamenn eða ber ríka trúnaðarskyldu. Einnig hvaða vitneskju eða upplýsingar starfsmaðurinn kann að hafa um starfsemi fyrirtækisins eða viðskiptamenn þess.
- Hversu hratt þekking starfsmannsins úreldist og hvort gætt sé eðlilegs jafnræðis milli starfsmanna.
- Hvers konar starfsemi er um að ræða og hverjir eru samkeppnisaðilar á þeim markaði sem fyrirtækið starfar og þekking starfsmanns nær til.
- Að atvinnufrelsi starfsmanns sé ekki skert með ósanngjörnum hætti.
- Að samkeppnisákvæðið sé afmarkað og hnitmiðað í því skyni að vernda ákveðna samkeppnishagsmuni.
- Þá hefur einnig áhrif hvaða umbun starfsmaður fær, t.d. hver laun hans eru.
Samkeppnisákvæði ráðningarsamninga gilda ekki sé starfsmanni sagt upp störfum án þess að hann hafi sjálfur gefið nægilega ástæðu til þess.